Współcześni projektanci próbują połączyć zalety wszystkich znanych z historii typów zabudowy
mieszkaniowej. Zwracają przy tym uwagę na zaspokojenie w maksymalnym stopniu potrzeb ich
mieszkańców.
Pomysł na budynek nazywany dziś wielorodzinnym jest w zasadzie prawie tak samo stary, jak sam
pomysł miasta. Miał więc całkiem sporo czasu na ewolucję, a twórcy tego typu budynków –
równie dużo czasu na eksperymenty. Testowano więc zarówno materiały budowlane, przeróżne
układy wewnętrzne jak i kształty oraz usytuowanie budynków. Kolejnymi krokami milowymi w tym
rozwoju były chociażby miasta rzymskie czy później europejskie lokowane na prawie niemieckim.
Do pewnego momentu były to zmiany o charakterze raczej ewolucyjnym, odpowiadające na
pojawiające się potrzeby, rosnącą liczbę ludności i uwzględniające nowe możliwości konstrukcyjne
i materiałowe.
Kamienica – zalety i wady
Szczytowym efektem tego rozwoju była kamienica miejska przełomu XIX i XX stulecia oraz
zabudowa kwartałowa, która w sposób najbardziej efektywny wykorzystywała przestrzeń
narzuconą przez restrykcyjny, geometryczny podział działek w centrach miast. Z naszego
współczesnego punktu widzenia bardzo często odbierana bardzo krytycznie, miała jednak całkiem
sporo zalet. Pomijając fakt, że odpowiadała na ogromny i ciągle rosnący głód mieszkań w
ówczesnej Europie, podstawową z nich było strefowanie przestrzeni. Pierzeje kwartałów zabudowy
śródmiejskiej wydzielały obszar ulicy, należący i dostępny dla wszystkich mieszkańców miasta i
przestrzeń podwórza – wspólną dla mieszkańców kwartału, ale niedostępną dla postronnych.
Dopiero z tej przestrzeni przez klatki schodowe dostępne były poszczególne mieszkania. Podwórko
było więc wydzielone zarówno optycznie jak i akustycznie. Stanowiło swoisty bufor rozdzielający
przestrzeń publiczną i prywatną. Było przestrzenią integracji mieszkańców kwartału oraz ich
kameralnym środowiskiem życia. Wadą było tu oczywiście nadmierne zagęszczenie zabudowy
śródmiejskiej jak i duże ograniczenie dostępu do światła dziennego, spowodowane gęstym
zabudowywaniem wnętrz kwartałów oficynami. Problematyczne było również przewietrzanie.
Dodatkowo dwa północne skrzydła były zacieniane przez południowe części tego samego
kwartału. Znaczna wysokość i gęstość zabudowy dodatkowo pogarszały sytuację. W otoczonych
murami „studniach” dodatkowym minusem były kwestie akustyczne. Siłą rzeczy więc musiały
nastąpić kolejne zmiany.
Miasto modernistyczne
Po ewolucji przyszedł czas na rewolucję i rozwiązania modernistyczne, które stawiały sobie za cel
oprócz rozwiązania swoistego głodu tanich i niewielkich mieszkań również stworzenie kameralnej i
otwartej przestrzeni do życia. Nacisk na dostęp do światła i zieleni i zupełna zmiana
funkcjonowania miasta spowodowała również zmianę podejścia do budynków wielorodzinnych.
Ograniczono wysokość budynków mieszkalnych, zwrócono uwagę na kwestie zacieniania i
nasłonecznienia, a także przewietrzania pomieszczeń. Zmianie uległ również pomysł na organizację
mieszkania, ale to materiał na zupełnie inną opowieść. Ostatecznie urbanistyka modernistyczna
okazała się (w przeciwieństwie do architektury) eksperymentem niezbyt udanym. Modernistyczne
miasto w imię zmniejszenia gęstości zabudowy rozprzestrzeniło się ponad miarę, co przyniosło
problemy komunikacyjne i utrudniony dostęp do centrum, które mimo wszystko pozostało głównym
ośrodkiem życia miejskiego. Pewne obserwacje dotyczące kształtowania bryły budynku mają
jednak zastosowanie aż do dziś.
Najlepsze ze wszystkich
Współcześni projektanci próbują połączyć zalety wszystkich typów zabudowy mieszkaniowej,
zwracając uwagę na zaspokojenie w maksymalnym stopniu potrzeb ich mieszkańców. Analiza tych
rozwiązań sugeruje, że jednym z najlepszych dla budynku wielorodzinnego kształtów jest forma
litery „L”, czyli połowa XIX-wiecznego kwartału. Dodatkowo o ile to możliwe powinien być on
ustawiony narożnikiem w kierunku południowym. Dzięki temu dwie najdłuższe (zewnętrzne)
elewacje otrzymują ekspozycję południowo – wschodnią i południowo – zachodnią. To zapewnia
optymalne rozwiązanie zarówno doświetlenia mieszkań, jak i ich przewietrzania. Wnętrze narożnika
z kolei stanowi odciętą od zewnętrznego hałasu i wzroku ciekawskich wewnętrzne podwórze
stanowiące półpubliczną przestrzeń mieszkańców. Służy ona zarówno do rekreacji i wypoczynku
jak i parkowania samochodów. Od strony podwórza lokowane są również wejścia do klatek
schodowych, co zapewnia dodatkową kontrolę mieszkańców nad strefami wejściowymi. Aby
domknąć kompozycyjnie i akustycznie kwartał bez budowania dwóch północnych skrzydeł można
zastosować zieleń izolacyjną bądź nawet ekrany akustyczne. Skutkuje to również doskonałym
wyciszeniem przestrzeni należącej do użytkowników budynku. Dzięki takiemu układowi wszystkie
mieszkania mają idealne doświetlenie, a mieszkańcy mogą w pełni kontrolować podwórze.
Powstaje tam bezpieczny plac zabaw. Odpowiednio dobrana skala budynku sprawia, że bawiące
się na nim dzieci są doskonale widoczne z okien wszystkich mieszkań zespołu. Na podwórzu
powstają również osłonięte od ulicy ale za to świetnie widoczne z okien parkingi. Mogą one
stanowić dodatkową strefę buforową między placem zabaw a granicą działki. Z kolei
odpowiednie umiejscowienie śmietników w pobliżu wjazdu na działkę minimalizuje konieczność
wjeżdżania na teren należący do mieszkańców również pojazdów służb publicznych.
W ten sposób, przekształcając i łącząc formy i rozwiązania dziewiętnastowieczne i modernistyczne
z współczesnymi możliwe jest zrealizowanie wymagań jakie stawia swojemu środowisku
zamieszkania współczesny człowiek. Pozwalają one połączyć bliskość centrum i intensywność
zabudowy z potrzebą przestrzeni i kontaktu z zielenią. Wnikliwa analiza form historycznych i
kontekstu ich powstawania umożliwia również uniknięcie wad poszczególnych rozwiązań.
Nowoczesne materiały i instalacje zapewniają z kolei komfort termiczny, dobrą wentylację i niskie
koszty użytkowania.
Źródło: nota bene, 10.2015 |
wszystkie działy